Module 7

de beste les van 2017:
Design as Politics

'Een Stad van Komen en Gaan'

Onze steden en landschappen worden in toenemende mate gedefinieerd door tijdelijke bewoning en het continue komen en gaan van mensen. Klimaatverandering, gewapende conflicten, repressieve overheden, globalisering en technologische ontwikkelingen, zorgen ervoor dat we ons voortdurend over de wereld verplaatsen - of we nu rijke expats, hardwerkende arbeidsmigranten, jonge internationale studenten of vluchtelingen zijn. Migratie is een fact of life geworden dat de komende decennia alleen maar zal toenemen. Steden en buurten zullen steeds sterker gekenmerkt worden door het komen en gaan van mensen, het groeien en krimpen van de bevolking, het verschijnen en verdwijnen van voorzieningen en ondernemingen en door een steeds van kleur verschietende identiteit. Dit stelt ons voor nieuwe vraagstukken over de organisatie en inrichting van stad en land in een wereld die op allerlei schaalniveaus steeds meer gaat over flexibiliteit en migratie.

Binnen de studio A City of Comings and Goings verkent de leerstoel voor Ontwerp en Politiek (Design as Politics) aan de TU Delft*, de ruimtelijke aspecten van migratie in de breedste zin. Gedurende vier jaar wordt door middel van een jaarlijkse afstudeerstudio met ca. 10 masterstudenten in architectuur en stedenbouwkunde, onderzocht wat het ontwerpen aan de stad van komen en gaan betekent. De invloed van migratie op verschillende plekken in Europa, maar ook daarbuiten, wordt in kaart gebracht en er worden nieuwe perspectieven en oplossingen ontwikkeld in een telkens andere sociaal-maatschappelijke context.

Het afgelopen jaar heeft de eerste groep studenten binnen deze studio een individueel project ontwikkeld, waarbij locatie, doelgroep en culturele context per project verschilde. Dit heeft geresulteerd in een scala van ontwerpstrategieën en denkrichtingen die niet alleen de ruimte-sociale vraagstukken rondom migratie blootleggen, maar ook inzichtelijk maken welke kansen ontstaan door het komen en gaan van mensen.

Daarnaast is parallel aan de afstudeerstudio een meerjarig onderzoek opgezet door Crimson Architectural Historians, waarbinnen inzichtelijke wordt gemaakt hoe migratie zich manifesteert in West-Europa. Door middel van expertmeetings, essays, een inventarisatie van best practices en een aantal concrete pilotprojecten wordt dit onderwerp verder verdiept. Tussen het onderwijs binnen de leerstoel en het project van Crimson vindt nauwe samenwerking en uitwisseling plaats.

De huidige vluchtelingencrisis confronteert ons met de breekbaarheid van de wijze waarop we onze ruimte besturen en hebben ingericht. Het razendsnel opzetten van noodopvanglocaties, het aanwijzen van leegstaande vakantieparken als plekken voor tijdelijke huisvesting, het bouwen van tentenkampen. Dergelijke processen verlopen halsoverkop en leiden soms tot hevige confrontaties met lokale gemeenschappen. Hoe kunnen we steden ontwerpen die beter kunnen omgaan met het fenomeen van migratie? Wat voor gevolgen heeft migratie voor de sociale dynamiek in deze wijken? Wat betekent dat voor de inrichting van de publieke ruimte, de voorzieningen en de architectuur? En hoe organiseren we dit eigenlijk?

Mike Emmerik, Docent en onderzoeker Design as Politics, TU Delft

* De leerstoel Design as Politics is  een samenwerking tussen het Ministerie voor Infrastructuur en Milieu en de TU Delft als onderdeel van de Actieagenda Architectuur en Ruimtelijk ontwerp. De leerstoel staat onder leiding van Professor Wouter Vanstiphout.

Programma

• Welkom Mike Emmerik en Tim Prins
• Introductie Design as Politics door Mike Emmerik
• Onderzoek Stad van Komen en gaan, Anne Erdl medewerker Crimson (in het Engels)
• Korte discussie over beoogde uitstroomprofiel van de moderne ruimtelijk ontwerper 

Project 1:

herontwikkeling van de Bijlmerbajes en de Weespertrekvaart Midden als experiment om een poreuze stedelijke ruimte op te bouwen, door Lena Knappers (NL)

Dit project stelt dat een meer gevarieerde, lange-termijn aanpak nodig is om de enorme diversiteit van vormen van migratie en typen migranten op een succesvolle manier op te kunnen nemen in onze steden en samenleving. Het huidige beleid en de verschillende huisvestingsoplossingen voor migranten zijn te tijdelijk, te afgezonderd en te rigide. De formele structuren, frames en accommodatieoplossingen leiden tot segregatie, verlies van stedelijke vitaliteit, gemiste programmatische kansen en resulteren vaak in niet optimaal functionerende stedelijke ruimtes.

Deze observaties leiden tot de noodzaak van een experiment om tot een alternatieve organisatie van migratie in stedelijke ruimte te komen. Het idee achter dit experiment is om een ‘poreuze’ ruimte op te bouwen, “een intense en complexe plek waar mensen met verschillende achtergronden, geloven en leefstijlen komen en gaan” (Sennett, 2016). In plaats van de rigide, korte-termijn oplossingen die ontwikkeld worden voor migranten vandaag de dag, zijn structuren nodig die tijdelijkheid en permanentie, individuen en verschillende bevolkingsgroepen en publieke en private ruimtes met elkaar verbinden. Het experiment zal getest worden in het gebied van de Bijlmerbajes en Weespertrekvaart Midden in Amsterdam. Samen met Lena wordt bekeken welke stedenbouwkundige regels nodig zijn wanneer dit gebied transformeert naar een stad van komen en gaan.

Project 2:

Designing with Tourism in Puglia, door Giulia Spagnolo (I)

One of the biggest migrations of our time is tourism. This project proposes a spatial territorial intervention that aims to use the revenues from tourism as a driver for the socio-economic development of the region of Puglia, Southern Italy. The coast of Puglia is one of the most crowded destination in Europe. However, coastal erosion, neglect of the non-touristic places, the collapse of local micro-economies under the pressure of multinationals are only some of the risks that touristic territories are being exposed to. This project aims to release the coast from the touristic pressure bringing the incomings towards those territories of the hinterland that would benefit the most in terms of internationalization and socio-economic development. Spatial design becomes the tool that puts in relationship tourism with for a long-term socio-economical aimed spin-off effect on the local realities. 

Together with Giulia this approach is applied to develop a strategy for the town of Altamura (BA). This is done by introducing a multifunctional territorial park with a Widespread Territorial Resort that aims to integrate touristic facilities with spaces for the citizens.

Project 3:

Tijdelijke burgers als katalysator in Vlissingen, door Anouk Klapwijk (NL)

Dit project poogt de wereldwijde factoren van energie en arbeidsmigratie begrijpelijk en zichtbaar te maken, en tegelijkertijd te gebruiken als katalysator voor lokale stedelijke veranderingen. De casus is Vlissingen. 

Met een nieuwe omvang van de exploitatie en het aanleggen van grote windmolenparken voor de Nederlandse kust, worden havens en aangrenzende steden geconfronteerd met een overgang die zal leiden tot een toename van arbeidsmigratie en tijdelijke burgers. Binnen dit project worden twee controversiële uitdagingen in de Nederlandse samenleving geadresseerd: de noodzaak voor offshore windenergie en de huisvestiging van arbeidsmigranten. Het komen en gaan van een nieuwe, tijdelijke bevolking wordt gezien als een kans voor transformatie van het Scheldeterrein en de ontwikkeling van nieuwe activiteiten. Daarnaast wordt ook aandacht besteed aan de leefomstandigheden van de arbeidsmigranten. Samen met Anouk wordt een onderdeel van haar afstudeerproject uitgewerkt waarbij het faciliteren van sociale interactie tussen verschillende inwoners van Vlissingen wordt gestimuleerd door middel van een ruimtelijke interventie.

Presentaties aan jury

• Mike Emmerik (Design as Politics)
• Marcel van ’t Heck (Atelier Rijksbouwmeester)
• Anne Erdl (Crimson Architectural Historians) 
• Els Leclercq (Design as Politics / Studio Aitken )
• Tim Prins (Stad.Academie)