EXCURSIE ATELIER à HABITER, Z33
Met de tentoonstelling Atelier à Habiter kiest Z33 voor een thema dat ieder van ons aanbelangt: wonen. Wanneer het gaat over wonen en de problematieken errond, is iedereen expert. Iedereen wordt – in meer of mindere mate – geconfronteerd met actuele kwesties zoals de moeilijke betaalbaarheid van een woning, het hoge energieverbruik, de grondschaarste…
Zo moeten er in Vlaanderen 330 000 woningen bijkomen tegen 2030, terwijl het grondgebied eindig is en de bouwgronden steeds schaarser en duurder worden. Nu het principe van de welvaartstaat op zijn grenzen botst, dringt een herdefinitie van woonvormen en wooncultuur zich op.
DECONSTRUCTIE EN RECONSTRUCTIE
Veel hedendaagse voorstellen voor een veranderende wooncultuur moeten in een breder historisch architecturaal kader geplaatst worden. Momenteel lijkt het erop dat bepaalde historische visies terug worden ‘opgepikt’ en worden vertaald naar een hedendaagse context. Ideeën van John Habraken, Yona Friedman, Christopher Alexander (A Pattern Language, 1977) en Stewart Brand (How Buildings Learn, 1994) kennen bijvoorbeeld een hedendaagse vertaling in het ‘Autarkytecture’ project van Thomas Lommée en Christane Hoegner. Daarin staan aspecten als flexibiliteit centraal. De bewoner kan zijn omgeving in bezit nemen en kan die veranderen wanneer en hoe hij dat wil. Eerder dan te vertrekken van een ‘tabula rasa’, richten de kunstenaars, architecten en vormgevers zich in deze tentoonstelling veelal op de kwaliteiten van wat reeds aanwezig is in het gebouwde landschap, zoals bijvoorbeeld fermettes en ‘koterijen’, om dit door een proces van deconstructie en reconstructie anders – en mogelijk positiever – te benaderen.
Deze tentoonstelling heeft voornamelijk een pragmatisch karakter; de voorgestelde werken zijn geen utopische modellen voor een verre toekomst. Sommige zijn al gebouwd of geïnitieerd, andere bieden realistische concepten of denkmodellen voor morgen. In die zin is de tentoonstelling als een bewustmakingsmodel, waarin niet alleen kritisch wordt omgegaan met de thematiek, maar evengoed mogelijke oplossingen worden aangeboden.
MACHINE À HABITER ATELIER À HABITER
Atelier à Habiter fungeert enerzijds als een atelierruimte waarin diverse perspectieven naast elkaar worden geplaatst en waarin nieuwe concepten kunnen ontstaan in verschillende workshops. Anderzijds tracht de tentoonstelling de woning zelf te beschouwen als een atelier in plaats van een machine (‘machine à habiter’ – Le Corbusier). Verschuift de modernistische ‘woonmachine‘, opgebouwd vanuit een top-down visie en met standaardelementen voor standaardbehoeften, meer en meer naar de ’woning als atelier‘, waarin de creatieve bewoner als beslisser, planner, ontwerper en maker steeds meer op de voorgrond treedt? Verschillende voorbeelden in de tentoonstelling tonen een evolutie naar de ‘woning als atelier’ waarin verandering, improvisatie, een DIY esthetiek en lokale materialen en technieken steeds terugkeren. Het ‘ateliermodel’ en bijvoorbeeld ‘raw culture’ blijken opkomende concepten in onze hedendaagse maatschappij. Door het falen van de huidige systemen is er een sterke terugkeer voelbaar naar een ruwe, primitieve, onafgewerkte esthetiek en een informele architectuur waarbij de bewoner zelf wordt uitgedaagd om een actieve rol op te nemen.
By being less authoritarian and
more oriented toward the participation
of stakeholders, the informal will also
be allowed to the empire
of architecture.
Herman Hertzberger, 2013
De tentoonstelling Atelier à Habiter past thematisch binnen ‘The Ambition of the Territory’, een groter onderzoek op Vlaams niveau naar het vernieuwen van de visievorming binnen het ruimtelijk beleid van Vlaanderen. Het traject daagt ons uit om radicaal anders over ruimte na te denken, niet vertrekkend vanuit een totaalvisie met eenduidige bestemmingszones voor wonen, industrie en natuur, maar als een hybride leefomgeving waar bijvoorbeeld wonen en werken elkaar naadloos overlappen. Atelier à Habiter zoomt binnen dit traject in op ‘wonen’, om er een debat over aan te wakkeren.
Evelien Bracke Z33
Ter voorbereiding kunnen jullie hier twee voorbeelden uit de expositie downloaden op welke wij graag willen focussen: